Collega met passie: 'Positieve effecten op de creativiteit van leerlingen door een metacognitieve instructie'

In deze rubriek komen collega’s aan het woord over hun passie voor het vak. Met antwoord op vragen als: waarom doe je dit? Waar ben je het meest trots op? Wat vind je lastig, en waar leer je van? Deze keer Marie-Thérèse van de Kamp (50), kunstdocent op het Theresia Lyceum in Tilburg “Nu het onderwijs steeds normatiever wordt, wil ik leerlingen creatief leren denken.”

Naam: Marie-Thérèse van de Kamp                    

School: Theresia Lyceum, Tilburg

Vak: kunstvakken, CKV
Functie: docent

“Absoluut, al van jongs af aan: als kleuter tekende ik al ontzettend graag. Later, op de middelbare school, vond ik het enorm onrechtvaardig dat je wél examen kon doen in vakken als biologie en economie, maar niet in een kunstvak. Nu kan dat gelukkig wel. Na mijn eindexamen ging ik naar de Academie voor Beeldende Vorming in Tilburg en daarna naar de Jan van Eyck Akademie in Maastricht. Toen wilde ik nog niet meteen in het onderwijs gaan werken: het leek me een wat eentonig en weinig creatief beroep. Tótdat ik op een dag inviel op het Willem II College in Tilburg: ik bleek het zo leuk te vinden, dat ik al snel besloot wél het onderwijs in te gaan. Uiteindelijk werk ik alweer twintig jaar met veel plezier als kunstdocent op het Theresia Lyceum.”

“Uiteraard dat ik dag in, dag uit met mijn vak bezig kan zijn, maar verder toch ook vooral de omgang met leerlingen. Het is enorm motiverend om ánderen te mogen motiveren. Zeker als een leerling met enige tegenzin binnenkomt en het je uiteindelijk tóch lukt om hem of haar te enthousiasmeren, is dat echt fantastisch.”

“Waar je als beginnend docent vaak vooral gefocust bent op je vak, ontstaat er – naarmate je meer ervaring opbouwt – meer ruimte om samen met de leerling een koers te bepalen. Wat vindt hij of zij interessant? Waar is hij of zij nieuwsgierig naar? Door het daar samen over te hebben, lukt het vaak om uiteindelijk elke leerling bij de les te krijgen. Verder bedenken we, samen met de kunststichting Fundament Foundation in Tilburg, regelmatig schoolbrede kunstprojecten.

Momenteel loopt onder de noemer ‘Imagine’ een educatief project rond vragen als: kan kunst de wereld veranderen? Of: hoe kun je je inleven in wat de ander denkt, vindt of voelt?
Maar ook: wat kun je leren van de creatieve processen van kunstenaars? En: hoe kunnen leerlingen hun visie op een maatschappelijke kwestie verbeelden? We willen leerlingen niet alleen kennis laten opdoen over dit soort actuele thema’s, maar hen vooral aan het denken zetten: wie ben ik, welke waarden zijn voor mij belangrijk, en hoe gaan kunstenaars daarmee om? Het onderwijs is steeds meer normatief geworden, met een steeds grotere nadruk op prestaties. Wij willen leerlingen vooral creatief leren denken. Geen overbodige luxe, zeker nu automatisering steeds meer tot het verdwijnen van routinewerk leidt en creativiteit steeds belangrijker wordt.”

“Klopt: aan de Universiteit van Amsterdam promoveer ik op een onderzoek naar de relatie tussen metacognitie en creativiteit bij de kunstvakken. Wat is creativiteit nou eigenlijk precies? En hoe kun je het als docent bevorderen? Rond de zomer van 2016 hoop ik mijn onderzoek af te ronden. Daarmee komt dan een einde aan een erg drukke periode: na twee WO Masters, het promotieonderzoek en mijn werk als docent, werk ik ook als vakdidacticus aan de academische lerarenopleiding van de UvA.”

“Dat is lastig, omdat onderzoeksresultaten eerst in wetenschappelijke tijdschriften of het proefschrift gepubliceerd moeten zijn voordat je iets kunt verspreiden. Een eerste beschrijvend onderzoek verscheen in OMO Script!. In een ander al gepubliceerd deelonderzoek stelden we positieve effecten op de creativiteit van leerlingen vast, door één instructieles in metacognitie over creativiteit, ofwel met kennis over wat creatief denken inhoudt. Tijdens een training voor 200 docenten in het Rijksmuseum, afgelopen november, heb ik al wat onderzoeksinzichten voor de lespraktijk van docenten aangereikt. Een volgend project staat al op de rails: het kunstlab, een soort creatieve broedplaats in de school. Dit projectvoorstel werd inmiddels door het LerarenOndersteuningsFonds gehonoreerd. Maar eerst moet ik de promotie zelf maar eens tot een goed einde brengen.”