Taalregels versoepelen? Er spelen heftiger zaken!

Taalregels versoepelen? Er spelen wel heftiger zaken in het onderwijs

Afgelopen week kwam Maurice de Hond bij PAUW in het nieuws met zijn pleidooi om de taalregels te versoepelen. Leerlingen en leraren zouden het veel te druk hebben om zich met ‘au’ of ‘ou’ bezig te houden. Tegelijkertijd verscheen het rapport ‘Ik heb al veel meegemaakt’ over ingrijpende jeugdervaringen van leerlingen in groep 7 en 8 (Jongerentaskforce). Wonderlijk genoeg kreeg dit rapport geen aandacht, ondanks dat deze (negatieve) jeugdervaringen een veel grotere druk leggen op het onderwijs. Mede namens een aantal klassen en collega’s wil ik hier wat dieper op ingaan.

Zelf heb ik niets tegen het herzien van taalregels, maar De Hond kent blijkbaar niet de echte druk binnen het onderwijs. Bijna de helft van alle leerlingen tot 12 jaar heeft een of meerdere heftige gebeurtenissen meegemaakt, waarbij veel kinderen zelfs twee tot drie ingrijpende zaken hebben meegemaakt (11.0% resp. 11.4%). Leerlingen noemen hier zaken als: ernstig / ongeneeslijk zieke of overleden ouder(s), kindermishandeling of -verwaarlozing, seksueel misbruik, geweld tussen ouders, alcohol- en / of drugsmisbruik bij ouder(s), psychiatrische aandoening ouder(s), depressie of zelfmoord(poging) van huisgenoot, ouder(s) die in de gevangenis heeft gezeten of bedreiging met mes of vuurwapen. Binnen het middelbaar onderwijs is dat – het zal u niet verbazen – niet veel anders. Als ik de tragische verhalen hoor, denk ik wel eens: het is een wonder dat ze überhaupt nog naar school komen.

Mijn leerlingen waardeerden het in hoge mate dat ik het onderzoek besprak. Ze hadden niet verwacht dat het zó erg was. Allemaal vonden ze dat er meer aandacht aan besteed moest worden, ook op school. Vrijwel alle leerlingen gaven aan dat alle leraren dit moesten lezen en bestuderen, zodat zij beter met hen rekening konden houden. Een jongen met bijzonder veel problemen vertelde me nadrukkelijk het erg gewaardeerd te hebben: 'Nu begrijpen mijn klasgenoten me hopelijk beter' (met toestemming, mocht zelfs met zijn naam, maar dat doe ik maar niet).

Kinderombudsvrouw Margrite Kalverboer pleit in dit kader voor de school als veilige haven voor veel kinderen. Op zich een waardevol idee, maar uit mijn promotieonderzoek bleek dat veel leraren op dit punt in een spagaat verkeren. Zij willen graag iets betekenen voor jonge mensen, ook en juist wanneer dit soort problemen speelt. Maar tegelijkertijd verhindert het overvolle programma met de adem van de Inspectie in de nek hen hier aandacht aan te besteden. Aanpassing van de spelling is een leuk idee, maar niet fundamenteel genoeg. De in de wet verankerde pedagogische opdracht van het onderwijs dient een ruimere plaats te (her-)krijgen binnen het onderwijs. Veel leerkrachten zijn onvoldoende voorbereid op de bovengenoemde problematieken die leerlingen de klas mee innemen. Zo hoorde ik laatst van een paar leraren in opleiding (laatste jaar) dat het onderwerp ‘leerlingen en rouw’ nog nooit aan bod was gekomen. Tragisch en een gemiste kans, temeer omdat dit onderwerp symbool staat voor de hele sociaal-emotionele problematiek.

Binnen het onderwijs wordt deze problematiek soms ook uit de weg gegaan. De school is toch geen therapiecentrum, wordt er dan gezegd. Op zich is dat juist, maar leraren hoeven geen therapeut te spelen om van grote betekenis te zijn voor jonge mensen. Door oog en oor te hebben voor deze problematiek, kunnen zij al veel betekenen. Uit onderzoek blijkt dat een dergelijke houding veerkracht los maakt in jonge mensen. En door bij negatief gedrag niet direct oordelend / sanctionerend op te treden, maar begrip te tonen (zonder goed te praten), kunnen getraumatiseerde leerlingen een zelfbeeld ontwikkelen dat positiever is dan zij zelf voor mogelijk houden. Wijlen dr. Anna Terruwe heeft hier, vanuit een katholiek mensbeeld en op grond van haar ervaringen met jongeren, boeiend over geschreven: diepgaande bevestiging vanuit welgemeende aandacht doet wonderen! Ook mag hier de kracht van meditatief gebed niet onderschat worden. Veel leerlingen en leraren zijn min of meer spiritueel ontworteld. Daarmee stagneert de innerlijke, spirituele energie, hetgeen tot nog meer problemen leidt. Bovendien gun ik iedereen de diepe, innerlijke vrede van meditatie. Juist bij de meest onrustige leerlingen en klassen heb ik daar wondertjes meegemaakt (om over mezelf nog maar te zwijgen).

Daarnaast zal de samenwerking met psychologische experts binnen het onderwijs versterkt dienen te worden. Zowel om het vermogen tot begeleiden van leraren te versterken als om leerlingen meer therapeutisch bij te staan. Ten slotte moet de druk van de pan binnen het primair en voortgezet onderwijs. Hier durf ik met de minister van Onderwijs de discussie aan te gaan. Met de eenzijdige nadruk op kernvakken als taal en rekenen (en de eeuwige benchmarks) wekt de minister de indruk dat de pedagogische ontwikkeling van minder belang is. Wat mij betreft geldt hier niet het een of het ander, maar juist de vruchtbare combinatie. Negatief gesteld, een leerling met onverwerkte problemen zal nooit optimaal presteren. Maar laat ik het liever positief stellen: iedere ouder weet dat kinderen die diepgaand hun verhaal kwijt kunnen bij hun leerkracht zich meestal ook positief gaan opstellen naar het vakinhoudelijk onderwijs toe. En uit onderzoek blijkt dat innerlijke genezing het leervermogen in hoge mate kan herstellen en zelfs verdiepen. Kortom, tijd voor de pedagogische opdracht van de school. Want je moet er toch niet aan denken dat de school een leerinstituut wordt dat geen oog meer heeft voor diepere emoties en belevingen?

dr. Bill Banning – onderwijspedagoog en theoloog. Werkzaam als leraar d'Oultremontcollege OMO Scholengroep De Langstraat en identiteitsbegeleider SCALA Heusden